Μη λεκτική επικοινωνία ( Τόνος της φωνής και γλώσσα του σώματος).

Τόνος Φωνής Γλώσσα Σώματος . Μη Λεκτική Επικοινωνία. Άρθρο του Καρδιολόγου Νικόλαου Παναγιωτόπουλου

Μη Λεκτική Επικοινωνία

(Τόνος Φωνής Γλώσσα Σώματος) Ο τρόπος με τον οποίο ένας ασθενής ή ένας ιατρός λέει κάτι, είναι ίσως εξίσου σημαντικός με το περιεχόμενο της ομιλίας καθ’ εαυτό. Οι μεταβολές στη χροιά, στην τονικότητα, στην ένταση, στην έμφαση και το ρυθμό του λόγου όπως επίσης και τα τραυλίσματα και οι παύσεις μεταδίδουν πληροφορίες σχετικά με μια δεδομένη συναισθηματική κατάσταση. Τα στοιχεία αυτά αποκαλούνται παραγλωσσικές ενδείξεις και έχουν σχέση με τη γλώσσα αλλά βρίσκονται εκτός του γλωσσικού περιεχομένου της ομιλίας. Μια συνομιλία γεμάτη από επιθετικότητα και θυμό είναι συνήθως ταχύτερη και μεγαλύτερης έντασης συγκριτικά με μια ήρεμη και ευγενική συνομιλία. Ένα επιθετικό μήνυμα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη έμφαση και τονισμό των ρημάτων. (Di Matteo M.R., Martin L.R., 2011, Εισαγωγή στην ψυχολογία της Υγείας,  Αθήνα, Πεδίο).

Ο τόνος της φωνής του ιατρού επηρεάζει τους ασθενείς.

Παρότι οι ασθενείς μπορεί να μην έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν με ακρίβεια ποιες παραγλωσσικές ενδείξεις έχουν ακούσει, ο τόνος της φωνής και η συγκεκριμένη χροιά της φωνής του ιατρού πράγματι τους επηρεάζουν. Για παράδειγμα σε μια μελέτη βρέθηκε ότι ο θυμός που γίνεται αντιληπτός στη φωνή ενός ιατρού όταν αναφέρεται στους αλκοολικούς, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να προβλεφθεί με ακρίβεια ο βαθμός της επιτυχίας της προσπάθειάς του να πείσει αλκοολικούς ασθενείς να εισαχθούν σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα (Milmoe, S., Roenthal, R., Blene, H.T., Chafetz,M.L., Wolf,I., 1967. The doctors’ voice. Postdictor of successful referral of alcoholic patients. Journal of Abnormal Psychology, 72, 78-84).

Ο βαθμός επιθετικότητας στον τρόπο ομιλίας.

(Τόνος Φωνής Γλώσσα Σώματος) Σε μια άλλη μελέτη βρέθηκε ότι ο βαθμός επιθετικότητας που θεωρούνταν ότι υπήρχε στον τρόπο ομιλίας τόσο των ιατρών όσο και των ασθενών αντανακλούσε τη δυσφορία και τις διαπροσωπικές δυσκολίες που προέκυπταν κάθε φορά που οι ασθενείς επιχειρούσαν να υποβάλλουν ερωτήσεις. (Hall, J.A., Roter, D.L.,Rand, C.S. 1981. Communication of affect between patient and physician. Journal of Health and Social Behavior, 22, 18-30).

Ο τόνος της φωνής των ιατρών έχει επίσης συνδεθεί  με την ικανότητα των ασθενών να ανακαλούν πληροφορίες (Ray,E.B., Ray,G.B. 1990. The relationship of paralinguistic cues to impression formation and the recall of medical messages. Health Communication, 2, 45-47). Επομένως οι επαγγελματίες στο χώρο της υγείας μπορούν να μεταδώσουν στους ασθενείς τους πολλά στοιχεία, τόσο θετικά όσο και αρνητικά, μέσω του τόνου της φωνής τους. Μπορούν επίσης να μάθουν πολλά για τα συναισθήματα των ασθενών τους, αν ακούσουν προσεκτικά τα μηνύματα που μεταδίδονται από τον τρόπο της ομιλίας τους.

Η γλώσσα του σώματος.

Από την άλλη πλευρά οι κινήσεις και η στάση του σώματος που αποκαλείται γλώσσα του σώματος μπορούν να αποκαλύψουν ένα σημαντικό αριθμό πληροφοριών σχετικά με τη συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου. Αυτό συμβαίνει διότι τα μηνύματα που μεταδίδονται μέσω του σώματος είναι συνήθως τα λιγότερα ελεγχόμενα.

Έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι η έκφραση των συναισθημάτων διοχετεύεται και διαρρέει ακούσια μέσα από το κανάλι των σωματικών κινήσεων. Συνεπώς το άγχος, η θλίψη και η δυσφορία ενός ασθενούς ή αντίστροφα η θετική του στάση είναι δυνατό να αποκαλυφθούν μέσω της παρατήρησης του τρόπου με τον οποίο περπατά, κινείται, αλλάζει θέση κλπ.

Τόνος Φωνής Γλώσσα Σώματος:Ενδείξεις ότι το άτομο είναι ανήσυχο και αβέβαιο με αυτά που δηλώνει λεκτικά.

Οι νευρικές κινήσεις και το άγγιγμα κάποιων σημείων του σώματος όπως το τράβηγμα των λοβών του αυτιού ή το νευρικό παιχνίδι με μια τούφα μαλλιών αποτελούν ενδεχομένων ενδείξεις ότι το άτομο είναι ανήσυχο και αβέβαιο με αυτά που δηλώνει λεκτικά. Οι ίδιες αντιδράσεις μπορεί να κρύβουν και προσπάθειες εξαπάτησης. (Friedman, H.S., Hall, J.A. Harris M.J.,1985. Type A behavior, nonverbal expressive style and health. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 1299-1315).

Οι ιατροί που έχουν καλή συναισθηματική επαφή με τους ασθενείς κάθονται αρκετά κοντά τους.

Οι ασθενείς έχουν την τάση να εκλαμβάνουν θετικά κάποιες συγκεκριμένες χειρονομίες του επαγγελματία υγείας. Για παράδειγμα ενώ η στάση του σώματος στην οποία τα χέρια είναι σταυρωμένα ή κλειστά τείνει να μεταδίδει ένα μήνυμα ψυχρότητας, επιφυλακτικότητας και απόρριψης, η ανοικτή θέση των χεριών μεταδίδει θέρμη και αμεσότητα ( Spiegel,P. Machotka, P. 1974. Messages of the body. New York: Free Press). Οι ιατροί που έχουν υψηλού βαθμού συναισθηματική επαφή με τους ασθενείς τους συνήθιζαν να μην κρατούν μεγάλη απόσταση αλλά να κάθονται αρκετά κοντά τους. (Harigan, J.A. Oxman, T. Rosenthal, R.R. 1985. Rapport expressed through nonverbal behavior. Journal of Nonverbal Behavior,9, 95-110).

Έχει βρεθεί ότι οι ασθενείς είναι πιο ικανοποιημένοι από έναν ιατρό που προσανατολίζει το σώμα του προς την κατεύθυνση του δικού τους και ο οποίος κλίνει προς το μέρος τους αντί να γέρνει προς τα πίσω και μακριά από αυτούς. (Larsen, K.M., Smith, C.K., 1981. Assessment of nonverbal communication in the patient- physician interview. Journal of Family patient, 12, 481- 488). Σε μια έρευνα που συμμετείχαν ψυχοθεραπευτές, βρέθηκε ότι τα νεύματα του κεφαλιού, οι ήρεμες κινήσεις των χεριών και η ελαφρά κλίση του σώματος προς το μέρος των ασθενών κατά τη διάρκεια της συνεδρίας ενισχύει την αντίληψη τους ότι ο ψυχοθεραπευτής είναι συναισθηματικά ζεστός και φιλικός. (La Crosse, M.B. 1975. Nonverbal behavior and perceived counselor attractiveness).

Αλληλεπιδρασιακός Συγχρονισμός.

(Τόνος Φωνής Γλώσσα Σώματος) Τα τελευταία χρόνια αναφερόμαστε στον «αλληλεπιδρασιακό συγχρονισμό» που περιγράφει τη συντονισμένη αλληλεπίδραση μεταξύ των μη λεκτικών συμπεριφορών δύο ή περισσοτέρων ατόμων. Όταν η αλληλεπίδραση μεταξύ ενός ιατρού και ενός ασθενούς είναι συγχρονισμένη, τότε αποκρίνεται ο ένας στον άλλο κατά τρόπο που θα μπορούσε ακόμη και να συγκριθεί με την απόδοση ενός σεναρίου η οποία εκτελείται με επιτυχία μετά από πολλές πρόβες.

Τα άτομα που αλληλοεπιδρούν συγχρονισμένα κάνουν παύσεις την κατάλληλη στιγμή, έτσι ώστε να δώσουν και στον άλλο την ευκαιρία να μιλήσει. Επιπλέον δείχνει ο ένας στον άλλον τη συγκατάθεσή του με νεύματα, οι κινήσεις των χεριών τους ρέουν ομαλά και οι στάσεις των σωμάτων τους αλληλοσυμπληρώνονται. (Di Matteo M.R., Martin L.R., 2011, Εισαγωγή στην ψυχολογία της Υγείας,  Αθήνα, Πεδίο).

Παράγοντες που μεταβάλλουν τα μηνύματα λόγως διαφορετικής πολιτισμικής βάσης.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ τους παράγοντες εκείνους που μπορεί να μεταβάλλουν τα μηνύματα που δίνονται όταν έχουμε διαφορετική πολιτισμική βάση. Ένας πολύ κινητικός και θερμός ιατρός μπορεί να ενθουσιάσει ένα ασθενή που προέρχεται από μια νότια χώρα ενώ για ένα βόρειο μπορεί να θεωρηθεί υπερβολικός και επιπόλαιος.

Η απόπειρα προσέγγισης μιας γυναίκας μουσουλμανικού θρησκεύματος μπορεί να παρεξηγηθεί και να θεωρηθεί προσβλητική. Η ίδια κίνηση για έναν άνθρωπο με Δυτική κουλτούρα μπορεί να θεωρηθεί πολύ ενθαρρυντική και θερμή. Πρέπει λοιπόν τόσο ο ιατρός όσο και ο ασθενής προκειμένου να εκδηλώσουν σωματικά τα συναισθήματά τους να αξιολογούν την κουλτούρα και τις θρησκευτικές αντιλήψεις, τη φυλή, το φύλο, την ηλικία και άλλους παράγοντες που αφορούν  αυτόν που έχουν απέναντί τους για να φέρουν το καλύτερο αποτέλεσμα.