Η απώλεια του εαυτού στη χρόνια και σοβαρή νόσο.

Απώλεια εαυτού και γνωστικών λειτουργιών. Άρθρο του καρδιολόγου Νικόλαου Παναγιωτόπουλου

Απώλεια εαυτού και γνωστικών λειτουργιών.

Οι συγγενείς αναζητούν με αγωνία το θεράποντα ιατρό του ασθενή που νοσηλεύεται μετά από μία σοβαρή επέμβαση στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Στο επισκεπτήριο ο συγγενής τους λέει ασυνάρτητα πράγματα. Κατηγορεί τους ιατρούς και τους νοσηλευτές ότι τον κλέβουν και θέλουν να τον εξοντώσουν, αναφέρεται σε εμφανώς φαντασιακά γεγονότα, λέει ότι είχε πάει στο σπίτι και ξαναγύρισε στην Εντατική, δε αναγνωρίζει ποια είναι τα παιδιά και η σύζυγός του. Είναι πολύ επιθετικός, φωνάζει, απειλεί, βρίζει. Είναι ένας αγνώριστος άνθρωπος. Κλασική ερώτηση των συγγενών «Γιατρέ τρελάθηκε ο άνθρωπός μας;» Και δεύτερη ερώτηση: «Θα επανέλθει ποτέ;»

Εκδήλωση αντιδράσεων εκ μέρους των ασθενών στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και  Εμφραγμάτων.

(Απώλεια εαυτού και γνωστικών λειτουργιών) Είναι συχνό φαινόμενο στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και  Εμφραγμάτων  αλλά και σε κοινούς θαλάμους νοσηλείας η εκδήλωση αντιδράσεων εκ μέρους των ασθενών που μοιάζουν με παραλήρημα, απώλεια της πλήρους γνωστικής λειτουργικότητας του ασθενούς και σε κάθε  περίπτωση η εμφάνιση μιας συμπεριφοράς που σε τίποτε δε θυμίζει τον προηγούμενο άνθρωπο. Αυτή η συμπεριφορά πανικοβάλει συχνά τους συγγενείς και τους δημιουργεί περισσότερο άγχος από την ίδια την εξέλιξη της νόσου. Ο ασθενής συχνά βρίσκεται σε παραλήρημα και φωνάζει, διαμαρτύρεται, αναφέρεται σε φανταστικά γεγονότα του παρελθόντος και του παρόντος καταγγέλλει και διαταράσσοντας το κλίμα ηρεμίας και εμπιστοσύνης μεταξύ συγγενών και προσωπικού του νοσοκομείου.

Οργανικό ψυχοσύνδρομο,καρδιακό παραλήρημα ή καρδιακή ψύχωση.

Ακόμη και αν το παραλήρημα δεν είναι έντονο, ο ασθενής μπορεί να έχει αδυναμία αντίληψης του περιβάλλοντος μη γνωρίζοντας ακόμη το που βρίσκεται και σε ποια κατάσταση είναι, δε θυμάται πρόσωπα του περιβάλλοντός του ή στοιχεία της ταυτότητας και της ζωής του, ενώ και η κρίση του είναι βαθύτατα επηρεασμένη. Όλο αυτό το σύνδρομο μπορεί να το συναντήσουμε στην ιατρική ορολογία ως «οργανικό ψυχοσύνδρομο» ή αν ακολουθεί μείζον καρδιακό επεισόδιο ή καρδιοχειρουργική επέμβαση «καρδιακό παραλήρημα ή καρδιακή ψύχωση». Πολύ συχνά ο ασθενής αντιλαμβάνεται στοιχεία του περιβάλλοντός του ως ιδιαίτερα επικίνδυνα και απειλητικά για τη ζωή του, θυμίζοντας χαρακτηριστικότατα παραλήρημα καταδίωξης. Απλά γεγονότα της νοσηλείας του ή λέξεις που έχουν τελείως διαφορετική σημασία, παρεξηγούνται από τον ασθενή και γίνονται αφορμή μείζονος αναστάτωσης.

Απώλεια εαυτού και γνωστικών λειτουργιών.Πού οφείλεται;

Η όλη αυτή αναστάτωση μπορεί να οφείλεται σε μία διαταραχή της μικροκυκλοφορίας του εγκεφάλου από θρόμβους (πήγματα) που έφραξαν κάποια από τα εγκεφαλικά αγγεία και δημιουργήθηκαν κατά την επέμβαση που προηγήθηκε, η πτώση της πίεσης κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του προβλήματος και της νοσηλείας που οδήγησε σε μειωμένη αιμάτωση του εγκεφάλου ή και στη χρήση διαφόρων φαρμάκων που δρουν σε επίπεδο νευρικού συστήματος και προκαλούν παραλήρημα. Σε ηλικιωμένα άτομα, το έντονο στρες της νόσου και της αλλαγής της κατάστασης της καθημερινής ζωής του ατόμου λόγω της νοσηλείας και όσων την προκάλεσαν, φαίνεται ότι προκαλούν μια ψυχοβιολογική αντίδραση που προκαλούν τη συμπτωματολογία που προαναφέρθηκε. Τα μέλη της οικογένειας θα πρέπει να είναι προετοιμασμένα και να μην αποσταθεροποιούνται διότι τα φαινόμενα αυτά είναι παροδικά.

Μη εμφανή φαινόμενα που αφορού τη γνωστική λειτουργία.

Πιο επικίνδυνα είναι θα έλεγα τα φαινόμενα που αφορούν τη γνωστική λειτουργία του ατόμου αλλά δεν είναι τόσο εμφανή. Το άτομο σιγά σιγά αδυνατεί να αξιολογήσει τα γεγονότα του περιβάλλοντός του σωστά, ξεχνά πολλά γεγονότα, παρερμηνεύει άλλα, δε μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί σωστά γιατί δε μπορεί να συγχρονίσει κάποιες νευρομυϊκές λειτουργίες του, γενικότερα, γίνεται πιο απαιτητικό ή εριστικό ή σε άλλες περιπτώσεις αποσύρεται στο περιθώριο. Αυτές οι αφανείς μεταβολές είναι πιο συχνές και «ύπουλες», γιατί περνούν συχνά απαρατήρητες ή τα άτομα του περιβάλλοντος  των χρονίως πασχόντων δε θέλουν να τα παραδεχθούν. Λόγω του λιγότερο εμφανούς χαρακτήρα τους είναι πολύ δύσκολος ο σχεδιασμός των κατάλληλων παρεμβάσεων και η αντιμετώπισή τους γίνεται μια  πολύ περίπλοκη υπόθεση.

Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο,Alzheimer και άλλες νόσοι στην απώλεια εαυτού και γνωστικών λειτουργιών.

Η πρώτη χρόνια νόσος που μας έρχεται στη σκέψη ότι προκαλεί μείωση των γνωστικών λειτουργιών είναι το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο όμως όπως φαίνεται σε κάποιες μελέτες το άτομο επηρεάζεται και από νόσους όπως το βρογχικό άσθμα, τη χρόνια βρογχίτιδα, την αρτηριακή υπέρταση, το σακχαρώδη διαβήτη, και άλλα χρόνια νοσήματα που είναι  όλα παθοφυσιολογικά συνδεδεμένα με μειωμένη οξυγόνωση του εγκεφάλου και μικροαγγειοπάθεια. (Zelinski, E.M., Crimmins, E., Reynolds, S., Seeman, T. 1998. Do medical conditions affect cognitions in older adults? Health Psychology, 17, 504-512). Είναι βέβαια η διαταραχή των γνωστικών λειτουργιών πιο έντονη σε ηλικιωμένα άτομα αλλά αφορούν και νεότερα. Για τους ηλικιωμένους βέβαια υπάρχουν εκτός από τα προβλήματα που δημιουργεί η χρόνια νόσος και πολλά από τα λεγόμενα νοσήματα φθοράς που οδηγούν εντέλει σε άνοια. Η νόσος του Alzheimer είναι στις μέρες μας μια πασίγνωστη νόσος που προκαλεί διαταραχές των γνωστικών λειτουργιών.

Είναι αναστρέψιμες οι καταστάσεις απώλειας γνωστικών λειτουργιών;

Όλες αυτές οι καταστάσεις που δημιουργούν απώλεια των γνωστικών λειτουργιών είναι πολύ σημαντικές γιατί επιδεινώνουν σημαντικά την κατάσταση του ασθενούς μειώνοντας την πρόοδο που θα μπορούσε να παρουσιάσει καθηλώνοντάς τον ή δημιουργώντας καταστάσεις που γίνονται επικίνδυνες για τη λειτουργικότητά του. Τα άτομα καθίστανται περισσότερο εξαρτώμενα από τους άλλους και οι επιπτώσεις είναι πραγματικά ένας καταρράκτης εξελίξεων πάντα δυσμενών για την πορεία της νόσου.

Οι καταστάσεις αυτές είναι συνήθως αναστρέψιμες ανάλογα βέβαια με το πρόβλημα και τη νόσο του ασθενούς. Χρειάζονται υπομονή και στενή συνεργασία με τους θεράποντες ιατρούς. Ο ασθενής πρέπει να βοηθιέται να επανέλθει στην πραγματικότητα χωρίς εντάσεις. Είναι αλήθεια ότι το άγχος του περιβάλλοντος και η κόπωση οδηγούν σε τέτοιες εντάσεις. Δε χρειάζονται. Η αγάπη και η φροντίδα, η αναφορά σε κοινές ευχάριστες εμπειρίες του παρελθόντος είναι συνήθως πολύ πιο αποτελεσματικά από την όποια φαρμακευτική αγωγή. Είναι πολύ σημαντικό για τη ζωή του ασθενή με σεβασμό και αγάπη να βοηθηθεί να μη χάσει την προσωπικότητά του. Να μείνει αυτός που όλη του τη ζωή προσπάθησε να γίνει.