Νικόλαος Παναγιωτόπουλος

Δυσκολία Ιατρικής Ορολογίας.

Οι επαγγελματίες του χώρου της υγείας κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης και της άσκησης του επαγγέλματός τους μαθαίνουν μια γλώσσα για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Η λεγόμενη ιατρική ορολογία επιτρέπει στους εμπλεκόμενους επαγγελματικά με την υγεία, με τη χρήση λέξεων που είναι πολλές φορές πομπώδεις και κρυπτογραφημένες για τρίτους, να περιγράφουν συμπτώματα, νοσήματα και  διαγνωστικές εξετάσεις. Οι ειδικοί αυτοί όροι βοηθούν ώστε με συνοπτικό, περιεκτικό  και αποτελεσματικό τρόπο να μεταδίδεται ένα πλήθος πληροφοριών και αυτό επικαλούνται όσοι τους χρησιμοποιούν.

Όμως φαίνεται ότι η χρήση της ιατρικής ορολογίας υπερβαίνει τους φανερούς στόχους της. Μια σκοπιμότητα είναι ότι διαμορφώνει ένα τείχος το οποίο ορίζει τα μέλη της ενδο-ομάδας ως κάποιους που κατέχουν την ειδική γνώση ενώ αποκλείει όσους δεν την κατέχουν. Έτσι ιατροί, νοσηλευτές και λοιποί λειτουργοί της υγείας είναι άτομα που κατέχουν την ειδική γνώση, ενώ οι ασθενείς όχι. (Christi, N.P. 1979. English is our second language. New England Journal of Medicine, 300, 979-981).

Οι περισσότεροι ιατροί δεν επιθυμούν να τους κατανοούν οι ασθενείς τους!

Ο διάσημος καρδιοχειρουργός Dr Michael DeBakey  θέτει μια πιο κυνική άποψη σχετικά με την ιατρική διάλεκτο: «Οι περισσότεροι ιατροί δεν επιθυμούν να τους κατανοούν οι ασθενείς τους! Προτιμούν να περιβάλουν τη δουλειά τους με ένα πέπλο μυστηρίου. Αν οι ασθενείς δεν κατανοούν σε τι ακριβώς αναφέρεται ο ιατρός, δεν του υποβάλουν ερωτήσεις, και έτσι αυτός δε χρειάζεται να μπει στον κόπο να τους δώσει απαντήσεις» (Robinson D. 1973, Ten noted doctors answer ten tough questions. Parade, July,15). Από διάφορες μελέτες βγαίνει το συμπέρασμα ότι κάποιες φορές οι ιατροί χρησιμοποιούν τους ιατρικούς όρους εσκεμμένα.

Σε μια μελέτη με αντικείμενο την ικανοποίηση των ασθενών που συμμετείχαν 320 άτομα που νοσηλεύονταν σε τέσσερα διαφορετικά νοσοκομεία διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς εξέφραζαν το μικρότερο βαθμό ικανοποίησης όταν οι ιατροί επικοινωνούσαν μαζί τους ελλιπώς, αντιμετώπιζαν με αδιαφορία τα συμπτώματά τους, απέφευγαν με επιδεξιότητα να απαντήσουν σε ευθείες ερωτήσεις, δίσταζαν να προσφέρουν ολοκληρωμένη πληροφόρηση και έδιναν την εντύπωση ότι χρησιμοποιούσαν σκοπίμως την ιατρική διάλεκτο. (Phillips, D. 1996, Medical professional dominance and client dissatisfactions. A study of doctor- patient interaction and reported dissatisfaction with medical care among female patients at four hospitals in Trinidad and Tobago. Social Science and Medicine, 42, 1419-1425).

Η ιατρική γλώσσα προκαλεί σύγχυση και απορίες στους ασθενείς.

Η ιατρική γλώσσα προκαλεί σύγχυση και απορίες στους ασθενείς. Είναι στομφώδης, επιβλητική, τυπική και ταυτόχρονα εντυπωσιακή και τρομακτική ( Christi, 1979). Κάποιοι ασθενείς κολακεύονται όταν ο ιατρός χρησιμοποιεί δυσνόητους όρους  γιατί πιστεύουν  ότι τους θεωρεί αρκετά ευφυείς για να τους μιλάει με αυτό τον τρόπο. Επίσης θεωρούν ότι θα τους φροντίσει ένα ιατρός ο οποίος είναι τόσο ειδικός και ικανός που τα λόγια του δε μπορούν να γίνουν κατανοητά από τους κοινούς θνητούς. (Di Matteo M.R., Martin L.R., 2011, Εισαγωγή στην ψυχολογία της Υγείας,  Αθήνα, Πεδίο).

  Ο ασθενής όχι απλώς δεν κατανοεί αλλά παρανοεί.

Το πρόβλημα είναι ότι πολλές φορές ακούγοντας ο ασθενής τον ιατρό του να του εκθέτει με την ειδική ορολογία το πρόβλημά του, όχι απλώς δεν κατανοεί αλλά παρανοεί. Είναι συχνό το φαινόμενο και από την προσωπική εμπειρία, ακούγοντας ο ασθενής π.χ. ότι το αίμα που έδωσε στο μικροβιολόγο δεν είναι κατάλληλο γιατί έχει γίνει «αιμόλυση» (έσπασαν δηλαδή ερυθρά αιμοσφαίρια κατά τη λήψη, λόγω μικρής φλέβας ή βιαιότητας την αναρρόφησης του αίματος στη σύριγγα, γεγονός που είναι τεχνικό και δεν αφορά πρόβλημα του ασθενούς) να τηλεφωνεί τρομοκρατημένος στο θεράποντά του ότι το αίμα του έχει «μόλυνση» και άρα ίσως κινδυνεύει η ζωή του.

Ή ακούγοντας από τον καρδιολόγο ότι έχει «κακοήθη υπέρταση» δηλαδή εξαιρετικά αυξημένη πίεση, να καταλαβαίνει ότι έχει καρκίνο και να πανικοβάλλεται. Η δρεπανοκυτταρική αναιμία (μια κληρονομική κατάσταση όπου υπό ειδικές συνθήκες τα ερυθρά παίρνουν σχήμα που μοιάζει με δρεπάνι) θεωρείται πολύ σοβαρή ως μια αναιμία «που θερίζει» ζωές. Το ινομύωμα της μήτρας θεωρείται ότι είναι ομοίωμα καρκίνου στη μήτρα. Πολλοί είναι οι ασθενείς που παρανοώντας αυτό που τους λέει ο ιατρός τους τρομοκρατούνται και πιστεύουν ότι έχουν κάτι πάρα πολύ σοβαρό, ή αντίθετα μπορεί να καθησυχαστούν ενώ θα έπρεπε να λάβουν σοβαρά μέτρα.

Η μη κατανόηση της ιατρικής ορολογία από τους ασθενείς.

Σε μια πρόσφατη μελέτη δόθηκε σε 224 ενήλικες (από τους οποίους το 71% πανεπιστημιακής εκπαίδευσης) ένας κατάλογος που περιλάμβανε πενήντα γενικούς  ιατρικούς όρους.  Μόνο δέκα άτομα όρισαν σωστά και τις πενήντα λέξεις του καταλόγου, ενώ δεν υπήρξε καμία λέξη την οποία να ορίσουν σωστά όλοι οι συμμετέχοντες (Thompson, C.L., Pledger, L. M. (1993). Doctor patient communication: Is patient knowledge of medical terminology improving? Health Communication,5, 89-79). Σε μια άλλη σειρά μελετών με αντικείμενο την επικοινωνία ανάμεσα σε εκπαιδευόμενους παιδιάτρους και στις μητέρες μικρών ασθενών, διαπιστώθηκε ότι σχεδόν όλοι οι ιατροί χρησιμοποιούσαν λέξεις που προκαλούσαν σύγχυση και μπέρδευαν τις συμμετέχουσες.

Η αναφορά σε χρόνο επώασης (που περιγράφει τη χρονική περίοδο από την είσοδο του μικροβίου στον οργανισμό μέχρι την εκδήλωση συμπτωμάτων)  ερμηνεύεται από τις μητέρες λόγω της λέξης  επώαση που παραπέμπει σε επωαστικό μηχάνημα ως ανάγκη το παιδί να μπει σε θερμοκοιτίδα. (Korsh, B.M. Negrete, V.F. 1972, Doctor- patient communication. Scientific American, 227, 66-74).

Η δυσκολία στην επικοινωνία επηρεάζει και τη θεραπεία.

Η ύπαρξη δυσκολίας και ανακριβειών στην επικοινωνία επηρεάζει σημαντικά και το βαθμό τήρησης της θεραπείας από μέρους του ασθενούς. Οι ασθενείς είναι πολύ πιθανό να μη συμμορφώνονται με τις συστάσεις του ιατρού αν δεν καταλαβαίνουν τι πρέπει να κάνουν, αν δεν έχουν πειστεί από τον ιατρό ότι η θεραπεία που τους έχει προταθεί αποτελεί την καλύτερη λύση ή αν δε διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα για να εκτελέσουν τις οδηγίες που τους δίνονται. Αν οι ασθενείς δεν κατανοήσουν τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής, τη διάρκεια και την πολυπλοκότητα της αυτό έχει αρνητικές συνέπειες στην καλή τους πορεία.

Όμως όλα αυτά επηρεάζονται από την ποιότητα της επικοινωνίας μεταξύ του ιατρού και του ασθενούς.  Όταν οι ασθενείς δεν ακολουθούν  πιστά τη θεραπευτική αγωγή είναι πιθανό να υπάρξουν διάφορες αρνητικές συνέπειες, όπως: επιδείνωση των συμπτωμάτων τους, εσφαλμένη διάγνωση, ακατάλληλη αλλαγή της θεραπευτικής αγωγής λόγω της θεωρούμενης «αναποτελεσματικότητάς» της και δαπάνη περισσότερου χρόνου και χρημάτων σε ιατρικές επισκέψεις.

Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ ασθενούς-ιατρού.

Η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ ασθενούς-ιατρού επηρεάζει άμεσα και τους ιατρούς. Όταν οι ασθενείς δεν μπορούν ή αισθάνονται όταν δε μπορούν να κατανοήσουν τους ιατρούς τους, τότε υπάρχει μικρότερη πιθανότητα να τηρήσουν πιστά την προτεινόμενη θεραπεία και μεγαλύτερη πιθανότητα να αλλάζουν τον ένα ιατρό μετά τον άλλο αναζητώντας εκείνον που θα ανταποκριθεί στις ανάγκες τους. (Frankel, R. M. 1955. Emotion and the physician- patient relationship. Motivation and Emotion, 19, 163-173). Επιπλέον οι αντιδικίες και η υποβολή δικαστικών αγωγών ήταν συνηθέστερες στην περίπτωση των ιατρών πρωτοβάθμιας περίθαλψης που φαίνονταν λιγότερο προσιτοί και διαθέσιμοι να συζητήσουν τις ανάγκες των ασθενών τους και λιγότερο πρόθυμοι να εμπλακούν σε μια φιλική αμφίδρομη σχέση μαζί τους.