Νικόλαος Παναγιωτόπουλος

Οι απώλειες στη χρόνια νόσο. Σκέψεις και συναισθήματα που επηρεάζουν την κατάσταση των ασθενών.

(Οι απώλειες στη χρόνια νόσο) Κάθε σοβαρή απειλή απέναντι στην υγεία ενός ανθρώπου προκαλεί αναπόφευκτα κάποιες σκέψεις και συναισθήματα, τα οποία ποικίλουν και αλλάζουν ανάλογα με το βαθμό των προβλημάτων και την περίοδο της νόσου στην οποία βρίσκεται. Πρέπει όλοι οι σχετιζόμενοι με τον ασθενή, επαγγελματίες της υγείας, οικογένεια, φίλοι, συνεργάτες αλλά πρωτίστως ο ίδιος να κατανοήσουν ότι οι σοβαρές νόσοι και οι τραυματισμοί που διαρκούν και απειλούν την ίδια τη ζωή έχουν ψυχολογικές συνέπειες που αν δεν αντιμετωπιστούν επαρκώς μπορούν να επηρεάσουν την πορεία προς την αντιμετώπιση της κατάστασης με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Οι σκέψεις και τα συναισθήματα που γεννιούνται μπορούν ευθέως να επηρεάσουν την κατάσταση των ασθενών. Το άγχος και ο φόβος μπορούν να καθηλώσουν τον ασθενή και να μειώσουν ριζικά την ενεργητικότητά του στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του. Η κατάθλιψη μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή παραίτησης και απροθυμίας να ακολουθήσει τα βήματα που απαιτούνται για την ανάκτηση της υγείας του και της ποιότητας της ζωής του.

Οι απώλειες στη χρόνια νόσο. Απειλές για την αυτοεκτίμηση και η άσθηση απώλειας της ελευθερίας.

Η ζωή με τον καρκίνο, την καρδιακή ανεπάρκεια, τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, την αναπηρία από τραυματισμό, μπορεί να είναι τελείως διαφορετική πλέον και να κρύβει μια σειρά από απειλές για την αυτοεικόνα του ανθρώπου. Μπορεί να εμφανιστούν απειλές για την αυτοεκτίμηση, αίσθηση απώλειας της ελευθερίας, των καθημερινών δραστηριοτήτων, της σωματικής ικανότητας και του μακροπρόθεσμου προγραμματισμού.

Οι χημειοθεραπείες που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση διαφόρων κακοηθειών και είναι συχνά εξουθενωτικές, η αδυναμία και οι περιορισμοί που συνοδεύουν τα χρόνια καρδιακά νοσήματα, η σωματική παραμόρφωση που προκαλούν τραυματισμοί, εγκαύματα ή ακρωτηριασμοί μπορούν να αλλάξουν δραματικά την αυτοεικόνα ενός ατόμου. Ο ασθενής που νοιώθει εξαντλημένος ή σταθερά εξαρτημένος από την παρουσία των άλλων αισθάνεται ότι απειλείται σοβαρά η υποκειμενική αίσθηση δύναμης και ικανότητας. Μια παραμόρφωση στο πρόσωπο , η απώλεια των μαλλιών μετά από μια χημειοθεραπεία, η απώλεια του στήθους μετά από μία μαστεκτομή οδηγούν σε απώλεια της αίσθησης της ελκυστικότητας και της δυνατότητας να αρέσουν στους άλλους.

Οι συνέπειες για την αυτοεικόνα του ασθενούς.

Όπως γράφει ο Dackman: «…Οι συνέπειες της μαστεκτομής είναι τόσο ολέθριες για την αυτοεικόνα μιας γυναίκας που ενδέχεται να την οδηγήσουν να πιστεύει ότι ‘παριστάνει’ τη φυσιολογική γυναίκα. Η προσοχή που θα της δείξει ένας άντρας, ιδιαίτερα κάποιος που δεν την γνώριζε ‘πριν’, θα την κατακλύσει με αισθήματα εξαπάτησης και δολιότητας. Η ίδια γνωρίζει κάτι που ο ίδιος δεν ξέρει- ότι κάτω από τη μπλούζα της υπάρχουν οι ουλές ενός απόντος στήθους» (Dackman, L., 1987, Sex and the single- breasted woman. Vogue, 420- 436). Άλλα νοσήματα που αφορούν ευαίσθητα μέρη του σώματος όπως ο καρκίνος των γεννητικών οργάνων ή αναπηρίες που επηρεάζουν τη σεξουαλική λειτουργικότητα, είναι δυνατόν να απειλήσουν σοβαρά την αυτοεικόνα του ατόμου και ιδιαίτερα ενός νεότερου ασθενούς. Είναι γεγονός ότι οι πιο νέοι ασθενείς αντιμετωπίζουν συχνά κάποια προβλήματα που σχετίζονται με την αυτοεικόνα τους που δεν επηρεάζουν τους μεγαλύτερους.

Όταν ο ασθενής δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί ή χρειάζεται μηχανική υποστήριξη.

Τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν ο ασθενής δε μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί και πρέπει να δέχεται την υποστήριξη και στις πιο απλές αλλά και ευαίσθητες  λειτουργίες του από πρόσωπα συγγενικά ή έμμισθα. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις που εξαρτάται από κάποια μηχανήματα όπως είναι μια συσκευή αερισμού ή κάποια συσκευή σίτισης συνεχώς αισθάνεται ότι αυτά του υπενθυμίζουν ότι πλέον δεν είναι εντελώς ανεξάρτητος και ότι η ζωή του έχει αλλάξει πλέον οριστικά σε σχέση με ότι επικρατούσε πριν από την εκδήλωση της νόσου ή το γεγονός του τραυματισμού. Ακόμη και πριν την εμφάνιση οποιουδήποτε σωματικής αλλαγής που να οφείλεται στη νόσο, η εικόνα του εαυτού είναι δυνατόν να αρχίζει να αλλάζει, ανάλογα με τις πεποιθήσεις του ατόμου για τη νόσο και τους φόβους του για όσα πρόκειται να επακολουθήσουν.

Ο φόβος της σωματικής αλλαγής και η απώλεια της ανεξαρτησίας.

Ο φόβος της σωματικής αλλαγής και της αναμενόμενης απώλειας  της ανεξαρτησίας μπορούν να επιφέρουν περισσότερα προβλήματα από την ίδια την ασθένεια πολύ πριν αυτή εμφανιστεί. Όπως γλαφυρά περιγράφει ο  Δρ. Shlain, ένας 37χρονος ιατρός που πληροφορήθηκε ότι είχε καρκίνο: «Εκείνη τη στιγμή [..] παρέλυσα από φόβο […] Σκεφτόμουν ότι θα υπέφερα, ότι θα έλιωνα μέρα με τη μέρα και ότι θα έφευγα τελικά από τη ζωή όχι όπως ήμουν πάντα, αλλά σαν ένα μαραζωμένο φάντασμα του εαυτού μου […] Φοβήθηκα ότι θα γινόμουν αντικείμενο οίκτου και ότι στη θέα μου οι άνθρωποι θα τρόμαζαν και θα απομακρύνονταν» (Shlain, L., 1979. Cancer is not a four- letter word. In C.A. Garfield (Ed.) Stress and survival: The emotional realities of life- threatening illness. St. Louis, MO: C.V. Mosby).