Ιατρικό συνέδριο
(Ιατρικό Συνέδριο) Με αφορμή όσα «θυμήθηκαν» ξαφνικά τα στρατευμένα ΜΜΕ τον καιρό του κορονοϊού σχετικά με τη χρηματοδότηση της έρευνας κάποιου αντιρρησία, διακεκριμένου επιστήμονα μεγάλου πανεπιστημίου της Αμερικής, που ενοχλούσε και έπρεπε να σπιλωθεί, θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το πιο πάνω ερώτημα. Η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου φαίνεται πολύ απλή και για τον πιο αδαή. «Μα φυσικά παρουσιάζονται οι πρόοδοι στην ιατρική και οι γιατροί ενημερώνονται για τα καινούρια φάρμακα και τις νέες τεχνικές». Φαίνεται όμως ότι μόνο οι αδαείς και καλοπροαίρετοι πιστεύουν κάτι τέτοιο.
Τί είναι ένα ιατρικό συνέδριο;
Για να δώσει κανείς μια πιο ολοκληρωμένη απάντηση στο ερώτημα θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Τι είναι τα συνέδρια; Μα οι γιορτές των φαρμακευτικών εταιριών και των εταιριών ιατρικών υλικών και μηχανημάτων. Υπερβολικό; Εμπαθές; Ας το δούμε μαζί. Στο κάθε συνέδριο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα διαφόρων ερευνών κυρίως για την αποτελεσματικότητα κάποιων φαρμακευτικών ουσιών και τεχνικών που χρησιμοποιούνται κάποια υλικά.
Ποιοι τα παρουσιάζουν; Συνήθως γιατροί που έχουν λάβει μέρος στην έρευνα και ανήκουν σε κάποιο πανεπιστημιακό νοσοκομείο, ίδρυμα ερευνών ή απλό νοσοκομείο. Πολλές φορές συμμετέχουν στην ίδια έρευνα νοσοκομεία από πολλές χώρες. Ποιο είναι το κίνητρο της έρευνας; Μα η καλύτερη παροχή υπηρεσιών υγείας. Σωστά. Πως θα γίνει αυτό; Με την εισαγωγή νέων φαρμάκων. Ποιος παράγει τα νέα φάρμακα; Οι φαρμακευτικοί κολοσσοί, πολυεθνικές εταιρίες με τεράστια οικονομική δύναμη.
Οι εταιρίες προσβλέπουν σε τεράστια οικονομικά κέρδη
Σε τι προσβλέπουν οι εταιρίες; Μα σε τεράστια οικονομικά κέρδη. Όχι θα αντιτάξει κάποιος. Κέρδη αλλά και βοήθεια στους ασθενείς. Σε όποιον είναι ρομαντικός θα υπενθυμίσω ότι κυκλοφορούν πολλά πολύ χρήσιμα φάρμακα που επειδή είναι πατέντες- μονοπώλια των εταιριών, είναι πανάκριβα, και παραμένουν απρόσιτα στους πολλούς αφού κοστίζουν και είναι καταστροφικά για τα συστήματα υγείας αφού απορροφούν δυσανάλογα υψηλά κονδύλια για όποιον θέλει να τα προσφέρει στους ασφαλισμένους. Θυμίζω ότι ενώ κυκλοφορούσαν ακριβά φάρμακα για το AIDS στην Αφρική πέθαιναν χιλιάδες αφού τα συστήματα των χωρών τους δε μπορούσαν να τα αγοράσουν και οι εταιρείας δεν έκαναν καμία έκπτωση αφού δεν είναι φιλανθρωπικά σωματεία.
Προβολή νέου φαρμάκου σε ιατρικό συνέδριο
Τα νέα φάρμακα είναι αποτέλεσμα ερευνών των εργαστηρίων των εταιριών που δαπανούν υψηλά κονδύλια και στην πραγματικότητα οι κλινικές μελέτες σε ασθενείς που ανακοινώνονται στο συνέδριο είναι η τελευταία δοκιμή πριν αυτά κυκλοφορήσουν. Οι μελέτες που παρουσιάζονται χρηματοδοτούνται από τις εταιρίες και όχι από κρατικούς οργανισμούς. Χρηματοδοτούνται από ιδρύματα που λειτουργούν με κίνητρο το κέρδος και όχι από μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια και άλλα ιδρύματα. Και βέβαια τα χρήματα που δόθηκαν πρέπει να αποσβεστούν και να υπάρξει και κέρδος.
Πρέπει δηλαδή να αποδειχθεί η έστω και οριακή ανωτερότητα του φαρμάκου σε σχέση με κάποιο παλιότερο και φθηνό πιά. Άρα πρέπει η στατιστική μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί, η επιλογή των ομάδων, ο τελικός στόχος να είναι έτσι οργανωμένα και διατυπωμένα ώστε να έρθει το ποθητό αποτέλεσμα.
Πρέπει να κερδηθούν εντυπώσεις σε ένα ιατρικό συνέδριο
Ακόμη και αν μια ανακοίνωση για κάποιο φάρμακο συνοδεύεται από πολλά μετέπειτα σχόλια και αστερίσκους, εύλογους προβληματισμούς και κριτικές για τη μεθοδολογία και τα συμπεράσματα σε επιστημονικά περιοδικά και sites, αυτά θα διαβαστούν από λίγους και όσους αποκαλούνται «αιρετικοί». Οι εντυπώσεις στο συνέδριο έχουν κερδηθεί, οι γιατροί άκουσαν και δέχθηκαν ως τελεσίδικα τα συμπεράσματα, στο παιχνίδι μπαίνουν και τα ΜΜΕ λαϊκής κατανάλωσης τα οποία περιχαρή μεταδίδουν «βρέθηκε επιτέλους το φάρμακο που νίκησε το έμφραγμα». Και έτσι ο ασθενής έρχεται στο ιατρείο και λέει στο γιατρό του: «Γιατρέ θέλω κι εγώ αυτό το θαυματουργό φάρμακο που άκουσα στην τηλεόραση».
Κάπου το φάρμακο θα είναι χρήσιμο
Κι αν η μελέτη παρ’ όλα αυτά δεν φέρει το ποθητό αποτέλεσμα; Ας είναι καλά η στατιστική. Θα βρει κάποια υποομάδα ασθενών όπου το φάρμακο είναι χρήσιμο. Θα πάρει έγκριση κυκλοφορίας γι’ αυτή την υποομάδα και στη συνέχεια θα χορηγηθεί και για τις υπόλοιπες μια που λίγοι θα ψάξουν ποια είναι η απόλυτη ένδειξή του. Θυμάμαι μια μεγάλη μελέτη που προσπάθησε να αποδείξει ότι ένα φάρμακο βοηθά στην οξεία φάση του εμφράγματος. Η μελέτη κατέληξε σε απόλυτη αποτυχία, όμως το φάρμακο κυκλοφόρησε για τον ίλιγγο και αρκετοί καρδιολόγοι συνέχισαν να το χρησιμοποιούν στηριγμένοι στην αναπόδεικτη θεωρία ότι βοηθά στην ισχαιμία και το έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Σε μια συζήτηση που είχα με κάποιον καρδιολόγο με πολλή δουλειά και τεράστιο όγκο συνταγογράφησης γι’ αυτό το θέμα, μου αντέτεινε το συνηθισμένο επιχείρημα: «σίγουρα δεν βλάπτει και ίσως κάνει και λίγο καλό και στο κάτω κάτω η εταιρία που το παράγει είναι πολύ εντάξει». Τελικά αποδείχθηκε ότι ούτε στον ίλιγγο βοηθά και περιέπεσε σε αφάνεια αφού βέβαια είχε κάνει τεράστια κέρδη και αντικαταστάθηκε από τα καινούργια προϊόντα των εταιριών. Δεν υπάρχουν τελικά έρευνες που οδηγούνται σε απόλυτη αποτυχία; Υπάρχουν, αλλά είναι λίγες και όχι τόσο πολυέξοδες.
Το ιατρικό συνέδριο και το εμπορικό κομμάτι
Αφού γίνει η ανακοίνωση στο κύριο μέρος του συνεδρίου, μετά το τέλος των ανακοινώσεων, τις απογευματινές ώρες, οργανώνονται τα λεγόμενα δορυφορικά συμπόσια. Εκεί οι γιατροί που έλαβαν μέρος στη μελέτη, επιστήμονες της εταιρίας και στελέχη της, εξειδικεύουν πλέον την ουσία σε σχέση με την εμπορική κυκλοφορία του σκευάσματος που την περιέχει. Είναι ουσιαστικά το εμπορικό εφαρμοσμένο μέρος, το ζουμί, ο λόγος για τον οποίο έγινε η μελέτη. Οι γιατροί που στην πρωινή συνεδρία φορούσαν την τήβεννο του ακαδημαϊκού, τώρα βάζουν και την ποδιά του εμπόρου. Συμφωνώ ότι το κάνουν για το καλό της ανθρωπότητας και αρνούμαι να δεχθώ ότι θα έχουν οικονομικά, ακαδημαϊκά και επαγγελματικά οφέλη. Δεν θέλω να μπω σε αυτή τη διαδικασία. Ας βγάλει τα συμπεράσματά του ο καλοπροαίρετος αναγνώστης.
Το ιατρικό συνέδριο και η εμπορική έκθεση
Η προώθηση του προϊόντος ολοκληρώνεται στην εμπορική έκθεση που πάντα συνοδεύει τα συνέδρια και καταλαμβάνει τεράστια έκταση στο συνεδριακό χώρο. Εξάλλου οι εταιρίες είναι σπόνσορες των συνεδρίων, οι κύριοι χρηματοδότες τους, και αυτές που χρηματοδοτούν τους συνέδρους-γιατρούς να συμμετάσχουν σε αυτά. Μεγάλα περίπτερα, με χρήση της τελευταίας τεχνολογίας αφιερώνονται στο κάθε νέο προϊόν. Διαφημιστικές τσάντες, απλά και χρηστικά μέσα πληροφορικής, προϊόντα καθημερινής χρήσης, βιβλία, λειτουργικά αντικείμενα που φέρουν το όνομα του νέου φαρμάκου διανέμονται μαζικά. Κουΐζ, έξυπνοι διαγωνισμοί(προσχηματικοί τις περισσότερες φορές) με κάποια συμβολικά διαφημιστικά δώρα που κάνουν εύληπτα τα μηνύματα της νέας ουσίας και των χρήσεών της, εδραιώνουν την πεποίθηση ότι κάτι σπουδαίο έχει κυκλοφορήσει. Ο γιατρός, ακόμη και ο πιο υποψιασμένος φεύγει από το συνέδριο με την πεποίθηση «έμαθα κάτι σημαντικό». Είναι θέμα του τμήματος προώθησης της εταιρίας σε κάθε χώρα για να κάνει το επόμενο βήμα. Το συνέδριο έκανε την αρχή.
Ηεπιστημονική κοινότητα πρέπει να κάνει την κριτική της
Μα από αυτή τη διαδικασία δεν πέρασαν όλα τα χρήσιμα φάρμακα; Σωστά. Κανείς δεν αρνείται την ανάγκη ανάδειξης νέων φαρμάκων. Τα κίνητρα και τα τεράστια ποσά που διακινούνται μας φοβίζουν όλους. Αυτά που ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις επιβεβαιώνουν ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Η ιατρική κοινότητα οφείλει να είναι πολύ διστακτική και προβληματισμένη αλλά και ακέραιη πριν δεχθεί κάτι νέο και το χρησιμοποιήσει αλλά και πριν αποδεχθεί κάποια κατηγορία απέναντι σε κάποιο ερευνητή. Δυστυχώς τα κράτη και τα ευαγή ιδρύματα δεν έχουν χρήματα για έρευνα και αυτή γίνεται από τις παντοδύναμες εταιρείες. Από εκεί και πέρα η επιστημονική κοινότητα -και όχι η εφημερίδα και το site του λαϊκισμού- πρέπει να κάνει την κριτική της με τιμιότητα και αίσθημα ευθύνης.