Νικόλαος Παναγιωτόπουλος

\

Η επικοινωνία Ιατρού και Ασθενή

Η συνάντηση του ιατρού με τον ασθενή του είναι μια πολύ σημαντική στιγμή και για τους δύο. Είναι μια ευκαιρία που τους δίνεται για μπορέσει  ο καθένας τους να επωφεληθεί από την παρουσία του άλλου. Ο ασθενής για να βελτιώσει την υγεία του. Ο ιατρός για να εφαρμόσει στην πράξη όλα εκείνα που μετά από μακροχρόνια προσπάθεια έχει προσθέσει στις γνώσεις του και την εμπειρία του .Και που του δίνουν την ευκαιρία να αποδείξει την επιστημονική και ανθρώπινη αξία του. Αυτή η σημαντική συνάντηση  πρέπει να αξιοποιηθεί στο μέγιστο βαθμό. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να πάει χαμένη.

Ο ασθενής ως παθητικός δέκτης της επιστημονικής γνώσης και εμπειρίας;

Υπάρχουν πολλοί ιατροί που δίνουν στον ασθενή τους πολύ μικρή ευκαιρία να συμμετάσχει στη διαδικασία τόσο της περιγραφής όσο και της αντιμετώπισης του προβλήματός του. Αυτοί είναι οι ιατροί που θεωρούν ότι ο ασθενής ως παθητικός δέκτης της επιστημονικής γνώσης και εμπειρίας τους παίζει δευτερεύοντα ρόλο στη όλη διαδικασία. Δεν αξίζει τον κόπο να χάσουν χρόνο ακούγοντας μεγάλες και ασαφείς  περιγραφές. Ούτε να περιγράψουν αναλυτικά τον τρόπο διερεύνησης και αντιμετώπισης του προβλήματος στον πάσχοντα. Θα κάνουν κάποιες σύντομες ερωτήσεις και θα δώσουν μια μεγάλη λίστα εξετάσεων. Στη συνέχεια αφού βάλουν διάγνωση δίνουν συνοπτικά μια θεραπεία και ορίζουν το επόμενο ραντεβού.

Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι πιστεύουν ότι η συμμετοχή του ασθενούς δεν είναι σημαντική. Ή ότι δεν αξίζει τον κόπο να ασχοληθούν περισσότερο με αυτή. Άλλοι πάλι δεν έχουν χρόνο για περισσότερη επικοινωνία. Μια ακόμη κατηγορία ιατρών θεωρούν ότι δεν έχουν το χάρισμα της επικοινωνίας. Ή  δε θέλουν να εμπλακούν σε μια διαδικασία που θα τους εκθέσει.

Η επικοινωνία ιατρού και ασθενή είναι αναντικατάστατη

Σε κάθε περίπτωση η προσωπική επικοινωνία ιατρού- ασθενούς δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντικατασταθεί με τίποτε άλλο. Ήδη από το 1899 ο Sir William Osler τόνιζε ότι αν οι ιατροί μπορούσαν να ακούσουν προσεκτικά, οι ασθενείς θα τους αποκάλυπταν αυθόρμητα τη διάγνωση. ( Osler, Sir W, 1989, Lecture to medical students, Albany  Medical Annals, 20, 307).  Πιο πρόσφατα οι  Rotter και Hall υποστήριξαν ότι η συνομιλία είναι το βασικό συστατικό στοιχείο της ιατρικής φροντίδας. Και το πιο σημαντικό μέσο επίτευξης των θεραπευτικών στόχων. (Roter D. L. & Hall, J.A Doctors talking with patients/patients talking with doctors. Westport, CT: Auburn House). Τα σύγχρονα διαγνωστικά εργαλεία από τις αιματολογικές εξετάσεις μέχρι τις πολύ προηγμένα τεχνολογικά μέσα έχουν χωρίς αμφιβολία την αξία τους αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις η αξία του διαλόγου είναι αναντικατάστατη.

Οι προηγούμενοι ερευνητές τονίζουν ότι ο ασθενής έχει να διηγηθεί μια “ιστορία”. Την οποία ο ιατρός οφείλει να ακούσει προκειμένου να κατανοήσει το νόημα της ασθένειας και της νόσου. Ο τρόπος που ο ασθενής αντιλαμβάνεται το πρόβλημά του, τα συμπτώματα, οι ερμηνείες που δίνει, οι εμπειρίες του, το ψυχολογικό προφίλ του, οι σκέψεις και τα συναισθήματα δεν μπορούν να αντικατασταθούν από κανένα άλλο διαγνωστικό μέσο.

Ο σωστός διάλογος μεταξύ γιατρού και ασθενή

Ο διάλογος πρέπει να γίνεται με το σωστό τρόπο για να αποδώσει. Μπορεί δηλαδή κάποιος ιατρός να αναγνωρίζει τη σημασία του αλλά να αδυνατεί να επικοινωνήσει σωστά με τον ασθενή του. Μπορεί να τον διακόπτει συνεχώς όταν εκείνος προσπαθεί να μιλήσει. Μπορεί να παρεμβαίνει κάνοντας σχόλια και  καθοδηγώντας τις απαντήσεις του.  Να συμπεριφέρεται επηρεάζοντάς τον αρνητικά και να μην επιτρέπει την ελεύθερη έκφρασή του. Η γλώσσα του σώματος πολλές φορές είναι πιο εκφραστική και στέλνει αρνητικά μηνύματα στον ασθενή. Έτσι αυτός αναγκάζεται τελικά να συμβιβαστεί ή με μια μερική περιγραφή των όσων αισθάνεται ή να δώσει υπό πίεση τα λάθος μηνύματα στον ιατρό του. Έτσι η ευκαιρία χάνεται, η σχέση κλονίζεται και τα αποτελέσματα σίγουρα δεν είναι τα επιδιωκόμενα και για τις δύο πλευρές.

Η σωστή επικοινωνία ιατρού και ασθενή

Ο ιατρός οφείλει να ακούει τον ασθενή προσεκτικά. Είναι πολύ σημαντικό εάν συναντιούνται για πρώτη φορά να προηγηθεί κάποια σύντομη γνωριμία. Ο ιατρός οφείλει να αφήσει τον ασθενή του να περιγράψει κάποια πράγματα για την προσωπική του ζωή που ίσως δε φαίνονται απόλυτα σχετικά με το λόγο της συνάντησης. Ο ασθενής πρέπει να συστηθεί και να νοιώσει άνετα. Ο ίδιος ο ιατρός απλά χωρίς να χρησιμοποιήσει τους βαρύγδουπους τίτλους του πρέπει να δώσει το στίγμα του και να δείξει πραγματικό προσωπικό ενδιαφέρον για τον ασθενή. Η προκαταρκτική αυτή συζήτηση δημιουργεί το κλίμα για όσα πρόκειται να επακολουθήσουν. Ο ασθενής πρέπει να αφεθεί να περιγράψει με άνεση όσα αισθάνεται και μόνο όταν ολοκληρώσει την περιγραφή του ο ιατρός θέτει ερωτήματα με σκοπό τη διευκρίνηση όσων ειπώθηκαν.

Στη συνέχεια πρέπει να ερωτηθεί ο ασθενής για τις σκέψεις και τους φόβους του. Είναι πολλές φορές που στη σκέψη ότι μπορεί να χάσει την υγεία του, να γίνει δυσλειτουργικός για την καθημερινή δραστηριότητα και τις υποχρεώσεις του ή να κινδυνεύσει και η ίδια η ζωή του, ο ασθενής τρομοκρατείται και λειτουργεί υπό το κράτος του πανικού. Ο ιατρός πρέπει να κατανοήσει αυτού του είδους τους φόβους και αφού τους θίξει για να τους αποφορτίσει να δηλώσει ότι για το λόγο αυτό βρίσκονται και οι δύο σε αυτή τη συνάντηση, για να τους αντιμετωπίσουν.

Ο γιατρός οφείλει να εξηγήσει στον ασθενή

Πρέπει στη συνέχεια να εξηγήσει στον ασθενή απλά τις σκέψεις του για το πρόβλημα  και τον τρόπο διερεύνησής του με κάποιες εξετάσεις, τη φύση των οποίων και τη σκοπιμότητα καλό θα είναι να αναλύσει απλά και κατανοητά. Εάν τα συμπεράσματα που θα βγουν από τις συναντήσεις που προηγήθηκαν οδηγούν σε διάγνωση, ο ιατρός πρέπει να  εξηγήσει απλά και προσιτά στην πολιτιστική εμπειρία και το μορφωτικό επίπεδο του ασθενούς τα ευρήματα, τις επιπτώσεις της νόσου και την αγωγή που πρέπει να ακολουθηθεί. Με τον τρόπο αυτό κατατοπίζει και κινητοποιεί τον ασθενή για την αντιμετώπιση του προβλήματός του.

Τα στατιστικά στοιχεία των ερευνών  στο σημείο αυτό είναι απογοητευτικά. Οι πρώτες έρευνες  έδειξαν ότι ποσοστό 50% των ασθενών έφευγε από το γραφείο του ιατρού ή από την κλινική γνωρίζοντας ελάχιστα.  Ή και τίποτα για το τι μπορεί να κάνει για να φροντίσει τον εαυτό του. (Ley, P., 1979, Memory for medical information, British Journal of Social and Clinical Psychology, 4, 114-116). Οι περισσότεροι δεν είχαν κατανοήσει ούτε στοιχειωδώς ποιο είναι το ιατρικό τους πρόβλημα και ποια η θεραπεία του. Από πιο σύγχρονες μελέτες φαίνεται ότι περίπου το 50% των παραπόνων και ανησυχιών που έχουν οι ασθενείς δεν εκφράζονται στο πλαίσιο της ιατρικής επίσκεψης.

Περίπου στις μισές περιπτώσεις οι δύο πλευρές δε συμφωνούν ως προς το ποιο είναι το πραγματικά εμφανιζόμενο πρόβλημα. Παρ’ όλα αυτά για διάφορους λόγους οι ασθενείς συχνά δεν αναφέρουν στους ιατρούς τις ανησυχίες και αμφιβολίες τους. ( Van der Merwe, J.V. 1995. Physician- patient communication using ancestral spirits to achieve holistic healing, American Journal of Obstetrics and Gynecology, 172, 1080- 1087).

Η επικοινωνία ιατρού και ασθενή. Καρδιολόγος Μαρούσι, Νικόλαος Παναγιωτόπουλος.