Μη λεκτική επαφή (Βλεμματική επαφή και εκφράσεις του προσώπου)

Μη λεκτική επαφή εκφράσεις προσώπου,επαφή με βλέμμα. Άρθρο καρδιολόγου Νικόλαου Παναγιωτόπουλου.

Μη λεκτική επαφή, εκφράσεις προσώπου,επαφή με βλέμμα.

(Μη λεκτική επαφή εκφράσεις προσώπου ) Μια πολύ ισχυρή μη λεκτική μορφή επικοινωνίας είναι η επαφή με το βλέμμα. Είναι μια μορφή επικοινωνίας που μπορεί να εντείνει το συναίσθημα που υπάρχει σε μια δεδομένη κατάσταση. Σε μια περίπτωση που ο επαγγελματίας υγείας είναι εγκάρδιος και εκπέμπει θετικά μηνύματα κατανόησης προς τον ασθενή το στοιχείο της βλεμματικής επαφής μπορεί να ενισχύσει την εικόνα και να θεωρηθεί ακόμη πιο θετική. (La Crosse, M.B. 1975. Nonverbal behavior and perceived counselor attractiveness). 

Βέβαια η ενίσχυση αυτή θα μπορούσε να είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αν ένας ασθενής και ένας επαγγελματίας υγείας βρίσκονται μεταξύ τους σε μια επιθετική αλληλεπίδραση τότε η κατάσταση είναι πιθανό να επιδεινωθεί αν ο επαγγελματίας του ιατρικού χώρου κοιτάζει τον ασθενή επίμονα στα μάτια αντί να αποφύγει τη βλεμματική επαφή. Γενικά η υπερβολική και συνεχής προσήλωση του βλέμματος στον ασθενή μπορεί να επιφέρει πολύ αρνητικές συνέπειες σε διαπροσωπικό επίπεδο (Friedman H.S. 1982. Nonverbal communication in medical interaction. In H.S. Friedman, M.R. DiMatteo (Eds), Interpersonal issues in health care. New York: Academic Press).

Καλή συναισθηματική επαφή, μέτριου βαθμού βλεμματική επικοινωνία.

(Μη λεκτική επαφή εκφράσεις προσώπου ).Έχει βρεθεί ότι οι ιατροί που θεωρείται ότι έχουν καλή συναισθηματική επαφή με τους ασθενείς προβαίνουν σε μέτριου βαθμού βλεμματική επικοινωνία, η οποία είναι ουσιαστικά μικρότερη από εκείνη που επιδιώκουν οι ιατροί που δεν έχουν τόσο καλή επαφή με τα άτομα που φροντίζουν (Harrigan, J.A. Oxman, T., Rosenthal, R.R. 1985. Rapport expressed through Nonverbal Behavior, 9, 95- 110). Το πρόβλημα πάντως συνήθως δεν είναι η υπερβολική επαφή με το βλέμμα ανάμεσα στον ιατρό και τον ασθενή αλλά ακριβώς το αντίθετο.

Οι ιατροί αποφέυγουν να κοιτάζουν στο πρόσωπο τους ασθενείς.

Τις περισσότερες φορές οι επαγγελματίες υγείας δεν κατορθώνουν να διατηρήσουν αρκετά την οπτική επαφή με τους ασθενείς τους. Κοιτάζουν τα χαρτιά τους, την οθόνη του υπολογιστή, το ιατρικό διάγραμμα, το σώμα τους ασθενούς, γενικά καθετί εκτός από το πρόσωπό του. Ίσως φοβούνται την οικειότητα και την αμεσότητα που επιφέρει η συνάντηση των βλεμμάτων ( Harrigan, 1985). Όταν οι ιατροί πράγματι εστιάζουν το βλέμμα τους στους ασθενείς, είναι γενικά πιο ικανοί να αντιληφθούν το επίπεδο άγχους και δυσφορίας τους (Bensing, J.M.Kerssens, J.J. van der Pasch, M. 1995. Patient- directed gaze as a tool for discovering and handling psychosocial problems in general practice. Journal of Nonverbal Behavior, 19, 223- 242).

Αυτό το γεγονός είναι δυνατόν να προσδώσει στον ιατρό ένα σαφές πλεονέκτημα στην προσπάθειά του να «δεσμεύσει» τον ασθενή σε  ένα πιο αποδοτικό διάλογο.

Βλεμματική επαφή. Ο ιδανικός βαθμό της επαφής με το βλέμμα.

Δε μπορούμε να προσδιορίσουμε ακριβώς τον ιδανικό βαθμό της επαφής με το βλέμμα. Ο ίδιος ο ιατρός θα πρέπει να κρίνει ανάλογα με τον άνθρωπο που έχει απέναντί του το ποια έκταση θα πρέπει να λάβει αυτή η επαφή. Εξαρτάται από τα στοιχεία της προσωπικότητα του ασθενούς, από το βαθμό της σχέσης μεταξύ τους, από το πολιτιστικό υπόβαθρο, το φύλο, τη συναισθηματική νοημοσύνη και των δύο πλευρών. Όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν τη δεκτικότητα στη βλεμματική επαφή (Devidhizar, R. 1992. Interpersonal communication: A review of eye contact. Infection Control in Hospital Epidemiology, 13, 222-225). Ανεξαρτήτως των επιμέρους θεμάτων είναι βέβαιο ότι η επαφή με τα μάτια είναι ένα εξαιρετικό μέσο μετα- επικοινωνίας. Αν χρησιμοποιηθεί σωστά και με μέτρο στην κατάλληλη περίσταση, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη θετική συναισθηματική επίδραση που ασκεί η θεραπευτική σχέση και κατά συνέπεια να συμβάλλει στην προαγωγή της ευεξίας του ασθενούς.

Οι εκφράσεις του προσώπου μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο.

(Μη λεκτική επαφή εκφράσεις προσώπου). Οι εκφράσεις του προσώπου είναι δυνατό να αποκαλύψουν πολλά για ένα άτομο, ιδιαίτερα για τη σωματική και συναισθηματική κατάστασή του. Φαίνεται δηλαδή η σωματική κόπωση, η ένταση της αγωνίας, η αδιαφορία, η ανησυχία και μια σειρά άλλων συναισθημάτων. Η διάρκεια ποικίλει. Η κόπωση του ατόμου μπορεί να αντανακλά για μεγαλύτερο διάστημα στο πρόσωπο ενώ η ανησυχία μπορεί να είναι στιγμιαία. (Izard, C.E. 1977. Human emotions. New York Plenum Pressure).

Εκείνο όμως που προσδίδει στις εκφράσεις του προσώπου ιδιαίτερο ενδιαφέρον και κάποιες φορές δυσχεραίνει την αποκωδικοποίησή τους είναι ότι περισσότερο από κάθε άλλη μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο. (Ekman,P., Frisen W.V. 1974. Detecting deception from the body or face. Journal of Personality and Social Psychology, 29, 288-298). Έρευνες δείχνουν ότι όταν οι ιατροί έχουν την ικανότητα να ελέγχουν τις συναισθηματικές εκφράσεις του προσώπου τους και να μεταδίδουν μόνο όσα είχαν σκοπό να μεταδώσουν, οι ασθενείς τους είναι αρκετά ικανοποιημένοι με την ιατρική φροντίδα που λαμβάνουν.

Δεν μεταδίδει όμως μόνο ο ιατρός μηνύματα με τις εκφράσεις του προσώπου του στον ασθενή, συμβαίνει και το αντίθετο. Και μάλιστα είναι πάρα πολύ σημαντικό ο ιατρός να έχει την ευαισθησία να λαμβάνει τα μηνύματα αυτά. Ίσως μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις να είναι και τα μοναδικά μηνύματα που θα του μεταδώσει ο ασθενής. Έχει διαπιστωθεί ερευνητικά ότι όταν οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να αποκωδικοποιήσουν το μήνυμα που μεταδίδει η έκφραση του προσώπου των ασθενών τους, τότε οι τελευταίοι εκφράζουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη θεραπεία και η μεταξύ τους συνεργασία είναι πιο αποδοτική. (Di Matteo M.R., Martin L.R., 2011, Εισαγωγή στην ψυχολογία της Υγείας,  Αθήνα, Πεδίο).